Open Brief aan B&W en raadsleden van de gemeentes Berg en Dal, Nijmegen, Beuningen, Heumen en Mook en Middelaar
Geachte college van burgemeester en wethouders, geachte raadsleden, geacht bestuur,
Wereldwijd luidt de noodklok over de dramatische toestand van natuur, biodiversiteit, milieu, landschap en de op grote schaal degraderende landbouwbodems. Wij, gepokt en gemazelde natuurbeschermers, komen tot de bittere vaststelling dat natuur en landschap er in het Rijk van Nijmegen eveneens slecht voorstaan. Boerenlandvogels zoals grutto en kievit zijn zeldzaam, de insectensterfte is ook hier immens, landbouwgronden verdrogen in hete zomers, bij buien spoelt de bodem als modderstromen de hellingen af; de kwaliteit van de natuur degradeert.
Het buitengebied van Heumen ten oosten van het Maas-Waalkanaal, geheel Berg en Dal, en een deel van Mook en Middelaar is vanwege haar unieke landschap en natuur aangewezen als Nationaal Landschap De Gelderse Poort. Bovendien is het Rijk van Nijmegen de bijzondere bakermat van vele organisaties en personen die al tientallen jaren opkomen voor natuur, landschap en duurzame landbouw in onze regio, nationaal en internationaal. Ondanks dit alles ontbreekt het regionale en lokale bestuurders nog altijd aan ‘groene’ trots, commitment, visie en dadendrang. Nationaal Landschap is nationaal erfgoed. En dat impliceert dat we zo’n bijzonder gebied gevrijwaard moeten houden van díe ingrepen en díe nivellering zoals in de rest van Nederland optreedt. Dit inzicht, zo is onze ervaring, zit bij u, de bestuurders, niet tussen de oren.
Mede daarom hebben wij ons de volgende essentiële vragen gesteld: is het mogelijk in onze regio de neerwaartse spiraal te doorbreken en om te buigen naar echt herstel van biodiversiteit en landschap, en kunnen we de transitie naar een natuurinclusief werkende landbouw realiseren, met echt duurzaam perspectief voor boeren en consumenten? En valt dat alles vruchtbaar te verenigen met de immense stedelijke ontwikkeling die in onze regio gepland is?
We hebben kopstukken uit de groene organisaties in het Rijk van Nijmegen bij elkaar geroepen. En samen analyseren wij hoe wij de afgelopen decennia hebben gewerkt, wat we nou eigenlijk bereikt hebben en vooral waar het nog altijd aan schort. Echte samenwerking is nodig om een vuist te maken tegen de nieuwe golf van aantastingen die op ons Nationaal Landschap De Gelderse Poort afkomt. We moeten elkaar meer ondersteunen en we moeten samen een keiharde rode grens vaststellen ‘wat kan wel en wat kan niet’. Ons uiteindelijke ideaal is samen een sterke groene vuist te maken voor behoud van wat waardevol is in het groene Rijk van Nijmegen.
Tegelijkertijd zien we dat het bewerkstelligen van een positieve spiraal naar echt duurzaam herstel veel meer vergt. Overheden, ondernemers, organisaties, boeren en burgers dienen te komen tot een positieve focus op daadwerkelijk herstel van natuur en landschap. Dat zal niet makkelijk zijn. Ons eerste idee is aan te haken bij de grote opgaves die gemeentes, regio en rijk zich stellen in de onlangs opgerichte Groene (!) Metropoolregio Arnhem-Nijmegen. Gemeentes, rijk en provincie hebben de Groene Metropoolregio Arnhem-Nijmegen opgericht met het oog op gigantische ambities, zoals 60.000 nieuw te bouwen woningen in de periode 2020-2040, vele duizenden extra arbeidsplaatsen, energietransitie en infrastructuur. De regio wil samen met Foodvalley Ede-Wageningen uitgroeien tot een internationaal bekende en goed bereikbare metropool. En tegelijkertijd en ondanks de vele ruimteclaims wil de Groene Metropoolregio Arnhem-Nijmegen ‘meer landschap’ creëren, zoals haar Verstedelijkingsvisie verwoordt onder het kopje ’Woningbouw en landschap’ (citaat): ‘In alle gevallen is het belangrijk dat dit (woningbouw dus) gebeurt met oog voor ruimtelijke en landschappelijke kwaliteit. Buiten en binnen het bestaande stedelijk gebied.’ En onder het kopje ‘Meer landschap, versterken leefomgeving’ (citaat): ‘Tussen de bebouwde gebieden maken we 5.000 hectare buitengebied toegankelijk voor medegebruik: recreatief, aantrekkelijk en toegankelijk’.
Het Rijk van Nijmegen krijgt ook zijn deel te verstouwen: Nijmegen telt nu al 82.000 woningen en gaat verdichten met nog eens 20.000 woningen tot 2040. Elders in het Rijk van Nijmegen komen nog eens 9.000 extra woningen die tegen de dorpen geplakt gaan worden en dus in het groen, terwijl de recreatiedruk op diezelfde groene omgeving ook nog eens toe gaat nemen.
Het creëren van uitloopgebied alleen al doet denken aan Park Lingezegen (2.000 hectare) die een investering van 70 miljoen euro behelst met per jaar 1,5 miljoen euro voor het beheer en onderhoud. Dit park vol natuur en boerenland is gerealiseerd in nauwe samenhang met de stadsuitbreidingen van Arnhem-Zuid, Elst en Nijmegen-Noord.
Maar de op het eerste oog mooie landschappelijke ambities van de Groene Metropoolregio stellen ons allerminst gerust: de kritieke toestand van natuur en landschap wordt absoluut onvoldoende onderkend door de plannenmakers en besluitvormers van de Groene Metropoolregio. Ongerust zijn we ook omdat binnen de metropoolregio de drijvende krachten de woningbouw en de economie zijn, waarbij natuur en het landschap vooral worden afgeschilderd als een prachtig en rijk decor en als uitloopgebied voor stedelingen.
De uitdaging voor u en voor ons is dat we gaan bouwen vanuit de enorme ontwikkelpotentie van natuur en landschap in onze regio, als basis ook voor groene, gezonde stedelijke ontwikkeling. Er valt namelijk een wereld te winnen: niet alleen gezond voedsel uit eigen streek, van een bodem die volop CO2 vastlegt en water bergt, maar ook landbouw die de bodem herstelt zonder stikstofoverlast, een verrassend landschap rijk aan wandelpaden, heggen, houtwallen, natuurrijk water; boerenland en natuurgebieden waar plant en dier echt worden gekoesterd. En waarom niet het Nationaal Landschap De Gelderse Poort uitbreiden met de Hatertse en Overasseltse Vennen en verder tot en met de riviernatuur westelijk van Nijmegen? En onze belangrijkste wens is wellicht trots commitment van u, overheidsvertegenwoordigers, en ook van instellingen en bedrijven.
De klokt tikt, de groene basis van onze samenleving dreigt te sneuvelen. Hoogste tijd: u zet de groene uitdaging voorop, en op ons mag u rekenen.
Jaap Dirkmaat, directeur Vereniging Nederlands Cultuurlandschap
Frank Saris, Burgerinitiatief Duurzame Ooijpolder; Vogelwerkgroep Rijk van Nijmegen e.o.
Wereldwijd luidt de noodklok over de dramatische toestand van natuur, biodiversiteit, milieu, landschap en de op grote schaal degraderende landbouwbodems. Wij, gepokt en gemazelde natuurbeschermers, komen tot de bittere vaststelling dat natuur en landschap er in het Rijk van Nijmegen eveneens slecht voorstaan. Boerenlandvogels zoals grutto en kievit zijn zeldzaam, de insectensterfte is ook hier immens, landbouwgronden verdrogen in hete zomers, bij buien spoelt de bodem als modderstromen de hellingen af; de kwaliteit van de natuur degradeert.
Het buitengebied van Heumen ten oosten van het Maas-Waalkanaal, geheel Berg en Dal, en een deel van Mook en Middelaar is vanwege haar unieke landschap en natuur aangewezen als Nationaal Landschap De Gelderse Poort. Bovendien is het Rijk van Nijmegen de bijzondere bakermat van vele organisaties en personen die al tientallen jaren opkomen voor natuur, landschap en duurzame landbouw in onze regio, nationaal en internationaal. Ondanks dit alles ontbreekt het regionale en lokale bestuurders nog altijd aan ‘groene’ trots, commitment, visie en dadendrang. Nationaal Landschap is nationaal erfgoed. En dat impliceert dat we zo’n bijzonder gebied gevrijwaard moeten houden van díe ingrepen en díe nivellering zoals in de rest van Nederland optreedt. Dit inzicht, zo is onze ervaring, zit bij u, de bestuurders, niet tussen de oren.
Mede daarom hebben wij ons de volgende essentiële vragen gesteld: is het mogelijk in onze regio de neerwaartse spiraal te doorbreken en om te buigen naar echt herstel van biodiversiteit en landschap, en kunnen we de transitie naar een natuurinclusief werkende landbouw realiseren, met echt duurzaam perspectief voor boeren en consumenten? En valt dat alles vruchtbaar te verenigen met de immense stedelijke ontwikkeling die in onze regio gepland is?
We hebben kopstukken uit de groene organisaties in het Rijk van Nijmegen bij elkaar geroepen. En samen analyseren wij hoe wij de afgelopen decennia hebben gewerkt, wat we nou eigenlijk bereikt hebben en vooral waar het nog altijd aan schort. Echte samenwerking is nodig om een vuist te maken tegen de nieuwe golf van aantastingen die op ons Nationaal Landschap De Gelderse Poort afkomt. We moeten elkaar meer ondersteunen en we moeten samen een keiharde rode grens vaststellen ‘wat kan wel en wat kan niet’. Ons uiteindelijke ideaal is samen een sterke groene vuist te maken voor behoud van wat waardevol is in het groene Rijk van Nijmegen.
Tegelijkertijd zien we dat het bewerkstelligen van een positieve spiraal naar echt duurzaam herstel veel meer vergt. Overheden, ondernemers, organisaties, boeren en burgers dienen te komen tot een positieve focus op daadwerkelijk herstel van natuur en landschap. Dat zal niet makkelijk zijn. Ons eerste idee is aan te haken bij de grote opgaves die gemeentes, regio en rijk zich stellen in de onlangs opgerichte Groene (!) Metropoolregio Arnhem-Nijmegen. Gemeentes, rijk en provincie hebben de Groene Metropoolregio Arnhem-Nijmegen opgericht met het oog op gigantische ambities, zoals 60.000 nieuw te bouwen woningen in de periode 2020-2040, vele duizenden extra arbeidsplaatsen, energietransitie en infrastructuur. De regio wil samen met Foodvalley Ede-Wageningen uitgroeien tot een internationaal bekende en goed bereikbare metropool. En tegelijkertijd en ondanks de vele ruimteclaims wil de Groene Metropoolregio Arnhem-Nijmegen ‘meer landschap’ creëren, zoals haar Verstedelijkingsvisie verwoordt onder het kopje ’Woningbouw en landschap’ (citaat): ‘In alle gevallen is het belangrijk dat dit (woningbouw dus) gebeurt met oog voor ruimtelijke en landschappelijke kwaliteit. Buiten en binnen het bestaande stedelijk gebied.’ En onder het kopje ‘Meer landschap, versterken leefomgeving’ (citaat): ‘Tussen de bebouwde gebieden maken we 5.000 hectare buitengebied toegankelijk voor medegebruik: recreatief, aantrekkelijk en toegankelijk’.
Het Rijk van Nijmegen krijgt ook zijn deel te verstouwen: Nijmegen telt nu al 82.000 woningen en gaat verdichten met nog eens 20.000 woningen tot 2040. Elders in het Rijk van Nijmegen komen nog eens 9.000 extra woningen die tegen de dorpen geplakt gaan worden en dus in het groen, terwijl de recreatiedruk op diezelfde groene omgeving ook nog eens toe gaat nemen.
Het creëren van uitloopgebied alleen al doet denken aan Park Lingezegen (2.000 hectare) die een investering van 70 miljoen euro behelst met per jaar 1,5 miljoen euro voor het beheer en onderhoud. Dit park vol natuur en boerenland is gerealiseerd in nauwe samenhang met de stadsuitbreidingen van Arnhem-Zuid, Elst en Nijmegen-Noord.
Maar de op het eerste oog mooie landschappelijke ambities van de Groene Metropoolregio stellen ons allerminst gerust: de kritieke toestand van natuur en landschap wordt absoluut onvoldoende onderkend door de plannenmakers en besluitvormers van de Groene Metropoolregio. Ongerust zijn we ook omdat binnen de metropoolregio de drijvende krachten de woningbouw en de economie zijn, waarbij natuur en het landschap vooral worden afgeschilderd als een prachtig en rijk decor en als uitloopgebied voor stedelingen.
De uitdaging voor u en voor ons is dat we gaan bouwen vanuit de enorme ontwikkelpotentie van natuur en landschap in onze regio, als basis ook voor groene, gezonde stedelijke ontwikkeling. Er valt namelijk een wereld te winnen: niet alleen gezond voedsel uit eigen streek, van een bodem die volop CO2 vastlegt en water bergt, maar ook landbouw die de bodem herstelt zonder stikstofoverlast, een verrassend landschap rijk aan wandelpaden, heggen, houtwallen, natuurrijk water; boerenland en natuurgebieden waar plant en dier echt worden gekoesterd. En waarom niet het Nationaal Landschap De Gelderse Poort uitbreiden met de Hatertse en Overasseltse Vennen en verder tot en met de riviernatuur westelijk van Nijmegen? En onze belangrijkste wens is wellicht trots commitment van u, overheidsvertegenwoordigers, en ook van instellingen en bedrijven.
De klokt tikt, de groene basis van onze samenleving dreigt te sneuvelen. Hoogste tijd: u zet de groene uitdaging voorop, en op ons mag u rekenen.
Jaap Dirkmaat, directeur Vereniging Nederlands Cultuurlandschap
Frank Saris, Burgerinitiatief Duurzame Ooijpolder; Vogelwerkgroep Rijk van Nijmegen e.o.